Ενώ από τη μια ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αρνείται την τοπογραφία των ευθυνών του (αποποιούμενος την θεσμική του θέση στον χάρτη της πρόσφατης καταστροφής), από την άλλη, ο Νικόλας Ιωαννίδης πατώντας στο πένθος του, μας χαρτογραφεί στην "νοτιοανατολική Ελλάδα" (1). Έτσι η Κύπρος αναπτύσσεται τις τελευταίες εβδομάδες στα σύνορα μιας αποπροσανατολισμένης γεωγραφίας, οριοθετώντας συνάμα την πραγματικότητα μας στην αποίκηση ετεροχρονισμένων πόθων. Οι εν λόγο θέσεις αποτελούν αυτοματισμούς παλιών συναισθηματικών πολώσεων και περιορίζουν τη σκέψη στα σχήματα παραδοσιακών ιδεοληψιών. Αναφέρομαι, συγκεκριμένα, σε κάποιες "παρομοιώσεις", "μεταφορές" και "αντιφάσεις" που αποκαλύπτουν τη βασική αδυναμία παραγωγής νέας, ανεξάρτητης σκέψης.
Είναι μάλλον παλιά υπαρξιακή ανησυχία, πως η γλώσσα δεν μας ανήκει. Πως μας παρασιτεί δηλαδή αναπαράγοντας έννοιες προκαθορισμένης σημασίας. Πως βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι στην συνεχή ανασύνταξη μιας προϋπάρχουσας φόρμας. Μέσα από αυτή την λογική, μοναδική αντίσταση απομένει η προσπάθεια κατανόησης της σύνταξης. Αν δηλαδή η γλώσσα είναι ο πρωταρχικός αγωγός εξουσίας, η εξέταση της οργάνωσης της προϋποθέτει τελικά τη βασική προοπτική απελευθέρωσης. Με αυτό σαν πλαίσιο θα ήθελα λοιπόν να θίξω τρία βασικά σημεία που πιστεύω ότι διακόπτουν θλιβερά την διαλεκτική του παρόντος και μαζί την προοπτική ενδυνάμωσης μιας νέας "κυριολεξίας" στη σκέψη:
Α. Όπως σωστά επεσήμανε ο Πόλυς Πολύβιου, η ρητορική διάσταση μεταξύ "συστήματος" και "εξουσίας" αποτελεί "σχήμα οξύμωρο". Αυτό συνεπάγεται πως η αθωωτική επίκληση του "συστήματος" από τον Πρόεδρο είναι ανυπόστατη. Ο Δημήτρης Χριστόφιας ως αρχηγός του κράτους και συμβολικός αγωγός του συστήματος, δεν μπορεί να αντιπαραβάλει τις πιο πάνω λέξεις, ιδίως "τριάμισι χρόνια μετά που ανήλθε στην εξουσία", όπως συμπληρώνει ο ανακριτής. Επιπλέον, καθώς ο Χριστόφιας έκτος από Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι και εκπρόσωπος της θεσμικής Αριστεράς, με τις δηλώσεις του ενεργοποιεί την ιδεολογική σημασία των δύο αυτών λέξεων στα πλαίσια της ιστορίας του ΑΚΕΛ. Φαίνεται πως τελικά το φαινόμενο χαρακτηρίζει την κενότητα και τη "διαστρέβλωση" των ιδεολογικών διακηρύξεων που βιώνουμε γενικότερα στην Κύπρο όταν θέματα πολιτικής δεοντολογίας εκπίπτουν στα παιχνίδια της μικροπολιτικής.
Β. Την υποστήριξη της πιο πάνω μετάθεσης ευθυνών σχηματοποίησε περαιτέρω ο ίδιος ο Πρόεδρος με μια ακόμα ατυχή μεταφορά, όταν χαρακτηριστικά δήλωσε "απατημένος σύζυγος". Όπως με οξύτητα επισήμανε σε διαδικτυακή συζήτηση η ιστορικός Κωνσταντίνα Ζάνου, το πιο πάνω σχήμα είναι αποκαλυπτικό "(α) για την "οικογενειακή" αντίληψη περί εξουσίας και (β) την "εξουσιαστική" αντίληψη περί οικογένειας που χαρακτηρίζει τους περισσότερους Κύπριους άντρες - πολιτικούς ή μη- της γενιάς του Χριστόφια". Η παρατήρηση θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω αν κανείς αναζητούσε το υποκείμενο της "μνηστής" στα πλαίσια της ρητορικής φαντασίας του Προέδρου. Σε ένα πρώτο επίπεδο η μεταφορά αναφέρεται στον "γάμο" του με την κυβέρνηση. Το "απατήθηκα καθώς δεν ενημερώθηκα" δηλώνει πως "έπρεπε να είχα ενημερωθεί ούτως ώστε να μην απατηθώ". Έτσι που το παράλογο να εντοπίζεται στο ερώτημα: Πια μοιχαλίδα θα ενημέρωνε τον απατημένο σύζυγο για τα σχέδια της; Ο ανακριτής προσθέτει σχολιάζοντας την παθητική αντίληψη της γνώσης που προτείνει ο Πρόεδρος: "Μα το όλο θέμα της ευθύνης είναι η μη γνώση. Ή γνωρίζατε και δεν λάβατε μέτρα ή δεν γνωρίζατε διότι δεν ρωτήσατε". Σε αυτό ακριβώς εμπίπτει η "θεσμική ευθύνη" που ο Πρόεδρος δεν αναγνωρίζει και αυτό τη διαφοροποιεί τελικά από την "ενοχή" που συχνά του καταλογίζεται. Εντωμεταξύ η άρνηση του Χριστόφια μας προτρέπει να σκεφτούμε μια δεύτερη σχέση συζυγικών προσομοιώσεων. Εδώ, τη θέση της "αμαρτωλής γυναίκας" λαμβάνουν εκβιαστικά οι πολίτες. Το διακύβευμα του δεύτερου διαζυγίου αφορά στην κηδεμονία ενός παιδιού-κράτους έναντι σε ένα παιδί-έθνος.
Γ. Μέσα από αυτή την λογική αναπτύσσεται τελικά το θλιβερότερο, κατά την γνώμη μου, σημείο των εξελίξεων. Η "συζυγική" διαμάχη ολοκληρώνεται σε μια πόλωση αντιπαράθεσης δυο αδιαπραγμάτευτων σχημάτων της κυπριακής πολιτικής συνείδησης. Το βαθύτερο έθνος (που εκπροσωπείται εδώ στην έκφραση των "αγανακτισμένων"/"αφυπνισμένων") έρχεται να μας "προστατεύσει" από το "διεφθαρμένο κράτους" (τη διακυβέρνηση Χριστόφια και την αριστερή ιδεολογία ευρύτερα). Στο πλαίσιο της πιο πάνω εμφυλίου χαρακτήρα αντιπαράθεσης συμμετέχει συνειδητά ή μη το σημαντικότερο μέρος των Κύπριων πολιτών. Συμβάλλει βλέπετε και η μακρά ιστορία μας στον φετιχισμό του πένθους όπως και η ισχνή ηθική των ΜΜΕ, έτσι που να βουλιάζουμε σε ένα επικίνδυνο συνασπισμό εθνικοφροσύνης, ξενοφοβίας και στρατολαγνείας (βλέπε ενδεικτικά τον λόγο του Ν. Ιωαννίδη) απέναντι σε μια ευθυνόφοβη κυβέρνηση ανάξια προασπίσεως.
Το σύνθημα "Νικόλα μαζί σου, Χριστόφια Παραιτήσου" με τρομοκρατεί. Με τρομοκρατεί η ευθυνοφοβία όσο με τρομοκρατεί και η κεφαλαιοποίηση του πένθους. Με τρομοκρατεί η πολιτική συσπείρωση σε αντιθέσεις κενών πόλων. Με τρομοκρατεί που ένας φίλος προσπαθούσε να με πείσει προχτές πως δεν μπορεί κανείς να μην στρατεύεται στα σχήματα όπως υπάρχουν καθώς, σε συνθήκες "πολέμου" όπως αυτές που ζούμε, η ανεξάρτητη δυνατότητα του να ασκείται κριτική αποτελεί αυτοκτονία. Με τρομοκρατεί η διαιώνιση του καθεστώτος "εκτατής ανάγκης" και η ισοπέδωση που επιφέρει. Ελπίζω μόνο στην αναγκαία πια παρουσία ενός υπεύθυνου πολιτικού λόγου που θα συντάξει την κυριολεξία του παρόντος μέσα από τις δύσκαμπτες λέξεις του παρελθόντος.
(1) Στην πρόσφατη συγκέντρωση των Αγανακτισμένων ο Νικόλας Ιωαννίδης ανέπτυξε ένα “ενωτικό” λόγο και υποστήριξε πως τα γεγονότα αφορούν στην οργανωμένη προσπάθεια "βαρβάρων" για "ανθελληνισμό" της Κύπρου.
(Δημοσιεύτηκε στον Πολίτη, στις 25/09/2011)
Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2011
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
